متن کامل استاندارد ایزو ISO 9001
اگر به دنبال دنياي اسرار آميز هستيد، مطمئنا آن را خواهيد يافت (رابرت آلن)
استاندارد ISO 9001 شامل ۸ بند اصلي مي باشد كه به شرح زير است :
۱- دامنه كاربرد : مثلا توليد انواع رزين هاي صنعتي . دامنه كاربرد هر شركت در گواهينامه ISO كه بعد از مميزي خارجي دريافت ميكند درج مي شود .
۲- استاندارد مرجع شامل الزامات استاندارد ISO 9001 مي باشد.
۳-اصطلاحات و تعاريف : در اين استاندارد به شركتي كه سيستم ISO را اجرا مي نمايد سازمان و به شركتها یا افرادي كه از آنها مواد یا خدمات خريداري مي شود تامين كننده گويند .
۴- نظام مديريت كيفيت : منظور از اين بند تهيه مستندات و سوابق لازم براي اجراي سيستم مي باشد . مستنداتي كه بايد براي اجراي سيستم تهيه شوند عبارتند از :
خط مشي كيفي :
مدير عامل سازمان مقاصد و سياستهاي كلي كيفي شركت را معمولا در يك صفحه به تمام پرسنل خود اعلام مي كند .
اهداف كيفي :
با توجه به خط مشي كيفي تهيه شده شاخصهاي كيفي قابل اندازه گیری تعيين مي شود و براي سالهاي بعد هدف گذاري گردد .مثلا درصد ضايعات اگر در حال حاضر%۲٫۵ است هدف سال بعدميتواند %۲ باشد .براي رسيدن به اين اهداف بايد برنامه ريزي نمود .
نظامنامه :
كليه الزامات استانداردبه طور خلاصه درنظامنامه آورده مي شود.اين مدرك به صورت كتابچهاي تهيه ميگردد كه با مطالعه آن نحوه اجراي سيستم در آن شركت از آن استنباط مي گردد .
روش اجرايي :
در ISO 9001 حداقل ۶ روش اجرايي بايد تدوين گردد . روش اجرايي بيان مي كند كه فعاليتي را چه كسي ، چه وقت و كجا يا به عبارت ديگر ( كي ، كي ، كجا ) انجام دهد . اين روشهاي اجرايي الزامی عبارتند از ۱ -كنترل مدارك ۲- كنترل سوابق ۳-كنترل محصول نا منطبق ۴- اقدام اصلاحي ۵- اقدام پيشگيرانه ۶- مميزي داخلي.
دستور العمل : بسته به پيچيدگي فرايندهاي سازمان براي اطمينان از نحوه انجام صحيح كار بايد دستورالعمل تهيه گردد. دستورالعمل نحوه چگونگي انجام كار را بيان مي كند (مانند دستورالعمل نحوه كار با دستگاه تزریق یا دستگاه جوش CO2.)
نقشه هاي فرايند:
فرايند فعاليتي است كه با استفاده از منابع لازم ورودي را به خروجي تبديل مي نمايد . تمام فرايندهاي توليدي، خدماتي و مديريتي بايد ورودي هاي و خروجي ها ي آنها و منابعي كه براي اجراي آنها لازم است ، مشخص گردد . اين منابع شامل نيروي انساني يا تجهيزات و امكانات مي باشد . نقشه فرايند نمايانگر فرايندها ، ورودي ، خروجي ، منابع و كنترلهاي كه روي فرايندها صورت مي گيرد مي باشد .
فرمها :
براي اجراي نظام كيفي ISO 9001 بايد تمام فعاليتهايي كه انجام مي شود شامل توليد ،بازرسي ،آزمايش و… در فرمهاي مربوطه كه متناسب هر سازمانی طراحي مي گردد،ثبت گردد.
ثبت فعاليتها در فرمها كمك مي كند كه بتوان سوابق كليه محصولاتي كه توليد شده است را رديابي نمود .
بند ۵- مسؤليت مديريت :
مسؤليت ،اختيارات و شرح وظايف هر شخص بايدمشخص گردد . مديريت ارشد بايد تعهد خود را به برآورده نمودن الزامات مشتري و الزامات قانوني و دولتي اثبات نمايد . مدير عامل يكي از مديران خود را به عنوان نماينده مديريت در كيفيت به منظور اطمينان ازاثر بخشي نظام مديريت كيفيت بر مي گزيند . كليه گزارشهايي كه واحد هاي مختلف شركت به همديگر يا به مدير عامل ارائه مي نمايند بايد به صورت دوره اي مشخص گردد. جلسه اي تحت عنوان جلسه بازنگري مديريت با حضورمدير عامل و ساير مديران برگزار مي گردد . اين جلسه معمولا سالانه ۳ يا ۴ دفعه برگزار مي گردد. هدف از اين جلسه بازنگري مديريت كيفيت و پيگيري رسيدگي به مشكلات كيفي ، ضايعات ،شكايات مشتريان ،بهبود مستمر و … مي باشد.
بند ۶ – مديريت منابع :
منابع بر ۲ نوع است : ۱- منابع انساني كه همان نيروي انساني مورد نياز براي انجام كليه فعاليتها است . ۲- زير ساختار كه منظور تجهيزات ، امكانات سخت افزاري و نرم افزاري ، ساختمان ،فضا و … است . مدير ارشد سازمان بايد منابع كافي را بدين منظور فراهم نمايد . سازمان بايد از پرسنل شايسته (Competent )براي فعاليتهاي مؤثر بر كيفيت استفاده نمايد . شايستگي پرسنل به ۴ عامل زير بستگي دارد :
۱- آموزش
۲- تجربه
۳- تحصيلات
۴- مهارت
براي افزايش شايستگي پرسنل سازمان بايد برنامه آموزشي براي كليه پرسنل تدوين نمايد . اين آموزشها مي تواند داخل يا خارج از شركت برگزار گردد.
بند ۷ – پديد آوري محصول
كليه فرايندهاي در ارتباط با مشتري بايد شناسايي گردد و نياز منديهاي مربوط به محصول بايد بازنگري گردد. فرايند خريد يكي از فرايندهاي مهم محسوب مي گردد . كليه تامين كنندگان كه از آنها مواد يا خدماتي خريداري مي گردد مانند فروشندگان ، توليدكنندگان مواد ، شركتهاي باربري ، تعمير كاران خارج از شركت و … ابتدا بايد ارزيابي شوند . معمولا تامين كنندگان بر اساس درجه A وBوC تقسيم بندي مي شوند . در فرايند خريد قبل از تحويل مواد توسط انبار ابتدا بايد مواد ورودي مورد بازرسي و آزمايش قرار گرفته و تاييد شوند سپس در كاردكس انبار ثبت گردد. كليه مواد موجود درانبار بايد داراي كد شناسايي و رديابي باشند و وضعيت بازرسي آنها يعني تاييد يا مردود يا تاييد مشروط مشخص گردد. شرايط نگهداري كليه كالاها اعم از مواد يا محصول بايد مشخص گردد . اين شرايط شامل دماي مورد نياز، فضاي انبار ، رطوبت و … مي باشند . سازمان بايد از انبارهاي مناسب بدين منظور برخوردار باشد . كليه دستورالعملهاي توليدي درحدي كه نياز باشد بايد تدوين گردد . همانگونه كه قبلا نيز بيان شد دستورالعمل ؛چگونگي انجام كار را توضيح مي دهد . براي اطمينان از سرويس دهي خوب بايد تعميرات پيشگيرانه ( Preventive maintenance ) بر روي كليه تجهيزات و دستگاههاي شركت به صورت دوره اي صورت گيرد. هر گونه تعميرات چه به صورت دوره اي يا اتفاقي بايد در فرمهاي مربوطه ثبت گرند.
بند ۸- اندازه گيري ، تجزيه و تحليل و بهبود
كليه فرايندها می بايست بر اساس نقشه فرايندهاي مربوطه كنترل و مورد پايش (Monitoring )قرار گيرند . يكي از موارد مهم كه بايد اندازه گيري گردد ، ميزان رضايت مشتري است كه مي تواند از طريق فرمهايي به صورت مصاحبه يا تكميل توسط مشتريان تعيين گردد. اهداف كيفي كه براي ماهها و سالهاي بعد تعيين شده اند بايد به صورت دوره هاي تعريف شده مثلا هر سه ماه يك بار مورد پايش قرار گيرند . قبل از مميزي خارجي توسط مؤسسه گواهي دهنده (Certification body) بايد سيستم مديريت كيفيت توسط چند نفر از پرسنل شركت كه معمولا همان اعضاي كميته راهبري ISO هستند ، تحت مميزي داخلي قرار گيرد . اين مميزان توسط مشاور ؛آموزش داده مي شوند . اجراي مميزي داخلي معمولا ساليانه ۲ يا ۳ بار در سال بايد صورت گيرد. گواهي كه توسط مؤسسه گواهي دهنده صادر مي شود تا ۳ سال اعتبار دارد ولي مؤسسه گواهي دهنده هر سال يا ۶ ماه يكبار سيستم كيفي شركت را مميزي مراقبتي مي نمايد . سازمان به منظور بهبود سيستم كيفيت شركت بايد كليه موارد عدم انطباقي كه درسسيتم پيش مي آيد را با اقدام اصلاحي و پيشگيرانه رفع نمايد . همچنين بايد پروژه هايي را تحت عنوان پروژه هاي بهبود مستمر به منظور ارتقاء روند كيفي محصولات خود تعريف و اجرا نمايد .
ISO 9000
در سال ۱۹۷۸انگلستان استاندارد مدیریت کیفیت BS5750 را برای سازمانهای خود جهت افزایش کیفیت معرفی نمود. سپس در سال ۱۹۸۷ و ۱۹۹۴ این استاندارد توسط اداره استاندارد جهانی بازنگری و تحت نام استاندارد ISO9000 مشهور گردید . این استاندارد توسط کشورهای دنیا پذیرفته شد و به عنوان مرجعی برای استاندارد کردن فعالیتهای مدیریت کیفیت معرفی شد و تا کنون در هزاران سازمان کوچک و بزرگ دنیا استقرار یافته است .
