لوله پلیکا (پولیکا) نوعی از انواع لولههای پلیمری است که جنس آن ترمو پلاستیک هست و در سایزها و فشارهای متفاوت تولید می‌شوند این لوله‌ها در سیستم‌های انتقال آب و فاضلاب کاربرد فراوانی دارند. نام اصلی آنU-PVC بوده ولی به خاطر نام نخستین کارخانه سازنده آن که «پولیکا» نام داشت در میان مردم به پلیکا مشهور شد.
هنوز هم حتی در میان متخصصان این حوزه، نام لولههای UPVC خاکستری رنگ، پلیکا هست. لوله پلیکا تمام خواص و ویژگی‌های مواد U-PVC را داراست و به سختی صدمه دیده و عمر طولانی دارد. زنگ نمی زند و پوسیده نمی‌شود. به همین جهت لوله pvc در سیستم‌های آبی، سیم‌کشی زیرزمینی و خطوط فاضلاب کاربرد فراوانی دارد. U-PVC (پی‌وی‌سی) پس از لولههای پلی‌اتیلن یکی از پر‌مصرف‌ترین مواد پلیمری به شمار می‌آید. لوله پلیکا (پولیکا) از نظر خواص مکانیکی و فنی در سطحی قرار دارد که نیازهای محیطی و اقتصادی را به‌طور مناسب در دنیای امروز فراهم می‌کند. جدیدترین نوع و مدل لولههای پلیکا (U-PVC)، لوله پوش فیت یوپی‌وی‌سی است که در سیستم‌های آب و فاضلاب سراسر دنیا به طور گسترده استفاده می‌شود. عدم نشتی و نصب آسان دو ویژگی ممتاز این نوع لوله پلیکا به حساب می‌آید.
چرخه تولید لوله پلیکا
مزایای فراوان لوله پلیکا از یک سو و صرفه اقتصادی این جنس لوله از سوی دیگر سبب شده که بسیاری از واحدهای صنعتی و تولیدی، از لولههای غیرفلزی مانند پلیکا به جای فلزی استفاده کنند. چراکه از لحاظ اقتصادی، هزینه یک لوله معمولی فلزی خیلی بیشتر از لوله غیر فلزی با همان مقاومت است.
عمده‌ترین کاربرد UPVC در انتقال آب و فاضلاب است. از طرف دیگر ایمنی و بهداشتی بودن آن سبب شده که برای استفاده در سیستم انتقال آب آشامیدنی بسیار ایده‌آل باشد.
برای تولید انواع لوله پی وی سی، بنا به کاربردش یکی از روش‌های زیر مورد استفاده قرار می‌گیرد:
1. اکستروژنی
برای تولید کابل ، لوله برق، پروفیل، گرانول سازی و ساخت پنجره از روش اکستروژنی استفاده می‌شود.
2. پوشش دهی دورانی
جهت تولید انواع دستکش‌های مصرفی قابل استفاده در صنعت و مصارف خانگی، توپ‌های بازی و … از روش پوشش دهی دورانی استفاده می‌شود.
3. روش تزریقی یا فشاری
به منظور تولید قطعه‌های pvc سخت و صنعتی از این روش استفاده می‌گردد.
انواع اتصالات پلیکا
• اتصال چسبی
اتصال چسبی یکی از متداول‌ترین اتصالات لوله پلیکا است که این کار با چسب پی‌وی‌سی انجام می‌شود.
• اتصال پوش فیت
این نوع از اتصال با استفاده از زانویی‌ها و درپوش‌ها صورت می‌گیرد.
• اتصال سه راه دریچه بازدید
در آزمایش نشتی آب و رفع انسداد لوله‌ها از این نوع اتصال استفاده می‌شود. این دریچه‌ها در قسمت انتهایی لولههای فرعی نصب شده تا در جهت رفع گرفتگی لوله و تمیز کردن لوله‌ها انجام شود.
• اتصال سیفون شتر گلویی
این اتصالات در سرویس‌های بهداشتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
موارد مصرف لوله پلیکا
• برای انتقال فاضلاب‌های خانگی
• کاربردهایی از قبیل شهری و صنعتی
• برای استفاده در شبکه‌های آب‌رسانی به صورت تحت‌فشار
• برای پوشش کابل از قبیل کابل‌های شبکه برق و نیرو و همچنین کابل‌های مخابراتی
انواع لوله پلیکا از نظر فنی و کاربردهای آن‌ها
• لوله پلیکای معمولی یا لوله پلیکای فشار ضعیف
کاربرد این نوع لوله بیشتر در سیستم تهویه ساختمان است.
• لوله پلیکا نیمه قوی
لوله پلیکا نیمه قوی برای سیستم فاضلاب ساختمان کاربرد دارد.
• لوله پلیکا فشار قوی
این اتصالات می‌توانند فشار کاری بیشتری را تحمل کنند؛ و در زمان‌هایی که فشار کاری و فشار سیالات در حال جریان در این محصولات بسیار بالا است بهترین کارایی را دارند و از درصد بازدهی مثبت آن‌ها کم نمی‌شود بنابراین لوله پلیکا فشار قوی بیشتر برای سیستم فاضلاب در صنعت کارخانه‌ها به خاطر تحمل فشار بالا مورد استفاده قرار می‌گیرد.
از لوله پلیکا نیمه قوی و لوله پلیکای فشار قوی در غلاف انواع کابل برق برای محافظ نیز استفاده می‌شود.
انواع لوله پولیکا از نظر سایز:
• لوله پلیکا 20 میلی‌متر
• لوله پلیکا 25 میلی‌متر
• لوله پلیکا 32 میلی‌متر
• لوله پلیکا 40 میلی‌متر
• لوله پلیکا 50 میلی‌متر
• لوله پلیکا 63 میلی‌متر
• لوله پلیکا 75 میلی‌متر.
• لوله پلیکا 110 میلی‌متر
• لوله پلیکا 125 میلی‌متر
• لوله پلیکا 160 میلی‌متر
• لوله پلیکا 200 میلی‌متر
• لوله پلیکا 315 میلی‌متر
• لوله پلیکا 400 میلی‌متر
اگر کمی به مزایا و معایب این لوله‌ها دقت کنید، متوجه محبوبیت لوله پی‌وی‌سی در میان پیمانکاران و صاحب‌خانه‌ها خواهید شد. این لوله‌ها در طی سال‌های اخیر دچار تغییراتی شدند و مدل‌های جدیدی از لولههای فاضلابی را نیز این روزها در بازار مشاهده می‌کنید. در ادامه به مزایا و معایب لوله پولیکا می‌پردازیم.
مزایای استفاده از لوله پلیکا (پولیکا)
• مقاومت در برابر خوردگی
یکی از ویژگی‌های لوله پلیکا غیر رسانا بودن است و همین ویژگی باعث بالا بودن مقاومت لوله پلیکا در برابر واکنش‌های الکتروشیمیایی ناشی از اسیدها و بازها و نمک‌هایی که باعث خوردگی فلزات می‌شوند، شده است . این مشخصه هم در سطح داخل و هم در سطح خارج لوله پلیکا وجود دارد که سبب می‌شود در مناطقی که خاک مهاجم دارند، بسیار مورد استفاده قرار گیرد.
• مقاومت شیمیایی
مقاومت لوله پلیکا در برابر حجم زیادی از مواد شیمیایی تا حداکثر دمای 140 درجه فارنهایت است، همچنین این لوله پلیکای محبوب در برابر مواد نفتی، الکل و روغن بسیار مقاوم است بنابراین از این لوله در محیط‌هایی که بحرانی هستند و این نوع مواد فراوانی دارد مانند منازل مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• استحکام بالا علاوه بر سبک بودن
یکی از پیشرفته‌های چشم‌گیر در تولید لوله پلیکا کاهش وزن آن است و این ویژگی از لحاظ ایمنی بسیار حائز اهمیت است. این لوله‌ها مصدومیت کارگران ناشی از سوانح را به شدت کاهش می‌دهد. نکته مهم اینجاست که با وجود سبک بودن آن، لوله پلیکا از استحکام بالایی نسبت به سایر لولههای پلیمری برخوردار است.
• انعطاف‌پذیری
یک خصوصیت بسیار مهم در لوله پلیکا، مقاومت این نوع ماده پلیمری نسبت به شکستگی است؛ زیرا با آنکه لوله پلیکا (پولیکا) از ترکیب مواد پی‌وی‌سی خشک (Dry PVC) ساخته شده اما در برابر فشارها تحمل بالایی دارد و کمتر دچار شکستگی می‌شود.
• مقاومت در برابر ضربه
در شرایط عادی لوله پلیکا (پولیکا) نسبت به لوله‌هایی از جنس سیمان، سفال و فلز مقاومت بالایی در برابر ضربه دارد.
• ضریب اصطکاک ( مقدار زبری کم)
دیواره داخلی لوله pvc صاف است یعنی از زبری کمتری برخوردار است که این ویژگی سبب پایین آمدن اصطکاک می‌شود که همین امر سبب افزایش مقاومت در برابر جریان می‌شود.
• کیفیت آب
لوله پلیکا هیچ‌گونه تأثیری بر کیفیت آب نمی‌گذارد. بنابراین می‌توان با خیالی آسوده در سیستم آب‌رسانی و انتقال آب شرب مورد استفاده قرار گیرد.
• عایق حرارتی
رسانایی حرارتی لوله (پولیکا) پلیکا نسبت به لولههای قدیمی‌تر کمتر است که این امر سبب می‌شود لوله پلیکا برای بسیاری از پروژه‌های عایق حرارتی نیز انتخاب مناسب و مطلوبی باشد.
• آب‌بندی مناسب اتصالات لوله پلیکا بعد از نصب
لولههای یو پی‌وی‌سی به دلیل دارا بودن سیستم اتصالات اورینگی (اتصالات پوش فیت ) که باعث تورفتگی به اندازه کافی می‌شود، سبب بالا رفتن سرعت و کیفیت در آب‌بندی لولههای پلیکا نسبت به لولههای قدیمی شده است.
معایب
در کنار تمام مزایایی که برای این لوله‌ها نام برده شد، می‌توان به چند نمونه از معایب این لوله‌ها نیز اشاره کرد.
• خوردگی بر اثر تماس مداوم با آب گرم
شما می‌توانید از لولههای پی‌وی‌سی برای عبور جریان آب گرم و فاضلاب گرم استفاده کنید؛ اما باید توجه داشته باشید که این لوله‌ها در صورت تماس مداوم با آب گرم دچار خوردگی می‌شود.
• خطر خرابی در زیرزمین
شما می‌توانید از این لوله‌ها در زیرزمین استفاده کنید، اما باید توجه داشته باشید که آیا شرایط لازم برای نصب این لوله‌ها وجود دارد چراکه در صورتی که شرایط نصب این لوله‌ها در زیرزمین وجود نداشته باشد ممکن است لوله دچار خوردگی، خرابی و شکستگی شود.
• شکنندگی در اثر تابش پرتو ماورا بنفش
لوله فاضلاب PVC نباید در مقابل پرتو ماورا بنفش قرار بگیرد. تابش مداوم این پرتو به لوله‌ها می‌تواند باعث شکننده شدن لوله‌ها و از بین رفتن خاصیت انعطاف‌پذیری آن‌ها شود.
موارد احتیاط در استفاده از لوله پلیکا
• دمای مجاز
یکی از مواردی که باید از آن آگاه باشید، این است که این ترموپلاست‌ها دارای نقطه ذوب نسبتاً پایینی هستند و معمولاً استفاده از آن‌ها محدود به مایعات در دمای اتاق می‌شود. هرچند در بسیاری موارد لوله پلیکا را برای انتقال حرارت بالا استفاده می‌کنند اما باید توجه داشت که این درجه حرارت‌ها بسیار پایین‌تر ازآنچه در لولههای فلزی دیده می‌شوند، است. بنابراین در پروژه‌هایی که در آن قرار است سیالات با دمای نسبتاً بالا منتقل شود، موارد احتیاط مورد توجه قرار گیرد.
• فشار مجاز
با توجه به ساختار نسبتاً ضعیف بین مولکولی لولههای پلیکا، در مواردی که فشار بسیار زیادی اعمال می‌شود نباید از این نوع لوله استفاده کرد.
• خطر آتش‌سوزی
به علت انباشت بار استاتیک ناشی از استفاده از این لوله‌ها، استفاده از پلیکا در پروژه‌هایی که قابلیت اشتعال دارند، توصیه نمی‌شود.
اصلی‌ترین دلایل نشتی لولههای UPVC و PVC کدم‌اند؟
• نصب نامناسب شامل عدم توجه به ضریب انبساط حرارتی خطی، عدم استفاده از چسب به اندازه کافی (چراکه هم استفاده بیش از اندازه و هم استفاده کمتر از اندازه جزء نقص نصب بشمار می‌آید)، استفاده از گیره‌های نگه‌دارنده نامناسب و سفت بودن گیره‌های نگه‌دارنده بیش از اندازه استاندارد.
• اجرای نامناسب شامل عدم محافظت در قرارگیری در دمای انجماد، اعمال فشار بیش از حد استاندار لوله و استفاده از مواد ناسازگار در سطح خارجی لوله‌ها
• آلودگی‌های داخلی مانند استفاده از ضد یخ‌های آلوده و...
• آلودگی‌های خارجی مانند استفاده از درزگیر ضد حریق نامناسب، تماس با پوشش‌های پلاستیکی ناسازگار و...
• نقص در ساخت مانند وجود فشار زیاد در جداره لوله به دلیل خنک شدن سریع
• نگهداری نامناسب توسط شخص یا اشخاص توزیع‌کننده مانند نگهداری در آفتاب و آسیب رسیدن به آن‌ها در زمان حمل
بهترین روش تعمیر نشت لولههای پلیکا کدم‌اند؟
در ابتدا باید مکان نشت لوله از طریق نشت‌یاب مشخص شود سپس با توجه به مقدار نشتی روش تعمیر مناسب رو جهت رفع نشت به کار برد.
روش‌های تعمیر نشت لوله
استفاده از مواد کامپوزیتی: این مواد بیشتر در نشت گیری‌های تأسیسات نفتی و پتروشیمی مورد استفاده قرار می‌گیرد اما در حال حاضر برای نشت گیری تأسیسات لوله‌کشی ساختمان هم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
استفاده از نوار چسب‌های نشت گیر مانند فایبرگلاس : این نوارچسبها باید 5 الی 10 دقیقه در آب قرار داده شوند تا نرم شوند سپس به صورت پهن به دور قسمتی که لوله نشتی دارد پیچانده شوند، برای سفت شدن نوار 30 الی 40 دقیقه زمان لازم است. اگر به درستی از این نوارچسبها استفاده شود از مقاومت بالایی برخوردارند.
استفاده از خمیرهای نشت گیر مانند خمیر اپوکسی : این خمیر رو در محل نشت قرار می‌دهند و فشار می‌دهند تا خمیر در محدوده 5 سانتیمتر از محل نشت رو بپوشاند، حدوداً 10-15 دقیقه زمان لازم است این خمیر سفت شود.
تعیین قیمت لوله پلیکا و هزینه های آن
قیمت لوله پلیکا بر اساس عوامل زیر تعیین می شوند:
1- ضخامت
2- نوع کلاس فشاری : قوی ، نیمه قوی ، معمولی
3- نوع پیاده سازی : روکار یا مخفی
4- سایز لوله پلیکا
5- کیفیت متریال مصرفی در تولید لوله
قیمت لوله پلیکا به صورت شاخه های شش متری تعیین می شود.
از آنجا که قیمت خرید و هزینه نصب پلیکا نسبت به پوش فیت پایین تر است و نیز از تعداد بست کمتری برای مهار لوله های پلیکا نسبت پوش فیت استفاده می شود و لوله پلیکا از لحاظ وزنی جزوه دسته لوله های بسیار کم وزن است لذا هزینه حمل و نقل و نگه داری آن به مراتب از لوله های دیگر بسیار کم تر است.
